آمریکالی اَر ( شوهر آمریکایی) / داستان کوتاه / جلال آل احمد / ترجمه به ترکی : علیرضا ذیحق

جلال آل احمد / ترجومه : علیرضا ذیحق

آمریکالی اَر

حئکایه

        «...  ودکا؟ یوخ. ممنونام. ودکانین زفتین آلانمارام. ویسکی اولسا یئنه بیر سؤزدور. اودا بیر آزجا! أللرینیزه قوربان. یوخ، سوقاتیلسادا زفتین آلانمارام. «سودا» وارمی؟ تأسف‌لر آخی او کثافتین ایت اخلاقی منه ده اثر ائله‌ییب اگر بیله‌سینیز کی نه قدر ویسکی له سودا ایچردی اینانماسی‌نیز! پاپام ائوینده دیلیمه‌ده اصلاً ده‌یمه میشدی. پاپام اؤزوده دیلینی وورمازدی. ایچگی یه هئچ یاخین گئتمزدی. یوخ. مؤمن- مقدس آدام‌دا دئییل. ائله بئله‌دا. بیزیم عائله‌ده رسم دئییل‌دی. آمما او کثافت اول شئی‌کی منه اؤیره تدی ویسکی له سودا دوزه لتمک ایدی. ایش‌دن قاییداندا، گرک ایدی کی ویسکی ‌له سوداسی ائوه‌گیرجک ألینده اولایدی. أللرینی یومامیشدان قاباق.

   جلال آل احمد / ترجومه : علیرضا ذیحق

آمریکالی اَر

حئکایه

        «...  ودکا؟ یوخ. ممنونام. ودکانین زفتین آلانمارام. ویسکی اولسا یئنه بیر سؤزدور. اودا بیر آزجا! أللرینیزه قوربان. یوخ، سوقاتیلسادا زفتین آلانمارام. «سودا» وارمی؟ تأسف‌لر آخی او کثافتین ایت اخلاقی منه ده اثر ائله‌ییب اگر بیله‌سینیز کی نه قدر ویسکی له سودا ایچردی اینانماسی‌نیز! پاپام ائوینده دیلیمه‌ده اصلاً ده‌یمه میشدی. پاپام اؤزوده دیلینی وورمازدی. ایچگی یه هئچ یاخین گئتمزدی. یوخ. مؤمن- مقدس آدام‌دا دئییل. ائله بئله‌دا. بیزیم عائله‌ده رسم دئییل‌دی. آمما او کثافت اول شئی‌کی منه اؤیره تدی ویسکی له سودا دوزه لتمک ایدی. ایش‌دن قاییداندا، گرک ایدی کی ویسکی ‌له سوداسی ائوه‌گیرجک ألینده اولایدی. أللرینی یومامیشدان قاباق.

اگر من بیله ردیم کی او أللری ایله نه ایش‌لره باخیر؟! ائوده کی اولمازدی گاهدان هوس ائده‌ردیم کی ویسکی سیندن آزجا ایچه‌م. البته او واخت‌لار هله قیزیمی دوغما میشدیم. تک قالماقدان حوصله‌م قاچیردی. آمما خوشوما گلمیردی. بوغازیمی پیس آجیشدیریردی. اؤزوده نه قدر یالواراردی کی بیر لیکده اوتوروب ایچه‌ک فایدا وئرمزدی. آمما حامله‌کی اولدوم، یالوار- یاخارینان باشلادی منه آرپا سویوندان دوزه‌لمیش ایچگی‌لر وئرمه‌‌گی کی سودوم ایچون یاخچی‌دیر. آمما اوگون کی اونون نه ایشده چالیشدیقیندان باش آچدیم، اختیارسیز باشلادیم ویسکی ایچمه‌گه. بیرینی اؤزومه تؤکوب بیرینی ده اونون «قیر فرند»ی ساییلان قادینا. یعنی مثلاً اونون قاباقکی نشانلی‌سی. آخی منی باشاسالان‌دا ائله او ایدی. بیرلیکده اوتوردوق ویسکی ایچمه‌یه و اوره‌ک سؤزلریمیزی آچیب دئمه‌گه. ایندی آغلاما هاچان آغلا. دوشونمه‌لی بیر زاددی. آدام دیپلمه اولا، گؤزه‌ل اولا- بیلیرسی‌نیز دا....  – آتاسی ساییلان اولا، انگلیزجه کلاسینی بیتیرمیش اولا و مجبور اولمایاکی هر کیشی‌نن یولا گئده اوندا بئله بیر اویونا راست گله! ... دوغرودان کی اینانماق اولمور! بوقدر عالی تحصیلات آلمیش جوان لاری کی اؤز مملکتینده تؤکولوبدولر و ییغانلاری یوخدور بوراخاسان، بوقدر مهندسی، دوکتور و ... آمما او کولباش لاردا یا گئدیر‌لر فرنگی آرواد آلیرلار یادا آمریکالی سین. ساح آدام دا تاپمیرلار. کوچه‌لرینده اولان پست چی‌لارین قیزلارینی آلیرلار، یادا یول‌لاری اوستونده‌کی سوپرمارکت ده ایشله ین قیزلاری یادا کلینیک ده ایشله‌ین قوللوقچولاری کی ایش‌لری چکیلمیش دیش‌لرین روادآآرواد آرواد یئرینه پامبوق تیخماق‌دیر.

اوندا هله گؤر کی بونلار نه افاده ده ساتیرلار! دئیه‌سن ائله «سوزان هیوارد» دیلار یادا «شرلی مک‌لین» له «الیزابت تایلور» ون اؤزودولر.

قویون هله بیرینی سیزه تعریف له‌ییم. کئچن لرده بوقیزلاردان بیرینی گؤردوم. ایکی آی ایدی بیر ایرانلی اوغلانا گئتمیشیدی و اون بئش گون ایدی کی ایران دا ایدیلار. أرینی تلگراف‌ لا چاغیرمیشدیلار و چوخ تله سیک کی قایید ایرانا اولوبسان پارلمان عضوی. ائو صاحابی منی دعوت ائتمیشیدی کی گئده‌م اونلارا تا آمریکالی قوناغی تک قالمایا.  بیری اولا کی اونون دیلینی قانا و دردله‌شه‌لر. دوز کئچن هفته ‌ایدی. قیز ایکی کلمه تگزاس جا دانیشماقی‌له ... یوخ. گولمه‌دی.  شوخلوق ائله‌می‌رم. آغزینی ائله گئن‌دن آچیردی کی گل گؤره‌سن. دیرناقلاری هله قالین قئییم ایدی. بللی ایدی کی گون ده بیر تشت پالتار یویورموش.

باخین گؤرون هله نه دئییردی؟ دئییردی: «بیزگلمه ییمیزله سیزه تمدن گتیردیک. پالتار یویان ماشین‌دان تاگاز اوجاقیناجان بیز... » و بئله ئکی سئر- سئفئه سؤزلردن أللریندن بللی ایدی کی هله ده تگزاس‌دا پالتاری تشت‌ده اوووب یویورموش. گل بویلوم بونلارین افاده‌لرینه! مال اوتاران قیزی‌ایدی، اونلاردان دا یوخ کی تورپاقلاریندا نفت تاپیلیب داها آللاها دا بنده دئییل‌لر. یوخ اونلاردان ایدی کی هله ده اؤزگه‌نین مال- جامیشین اوتاریرلار. البته چوخ‌دا ایسته‌مه‌دیم اوزونه گله‌م. آمما بیر کیشی کی او مجلس‌ده واریدی و بو سؤزلری ائشیدیردی زورایله نئچه اینگیلیزجه کلمه‌نی دال با دال دوزوب دئدی: «اگر تمدن بو شئی‌لردی کی سیز دئییرسیز، بیز باغیشلاییریق او کمپانی یه کی ماشین یویان ماشین‌لا بیرگه سیزی‌ده بیزه تحفه یوللاییب» البته او قیزباش آچمادی. یعنی اونون انگلیزچه سینی قانمادی ناچار اولوب اؤزوم ترجمه‌ ائتدیم. او کیشی‌‌نین چاوابینی قاییدیب وئرمک عوضی، باشلادی کی حتماً اخلاقین خوش دئییلمیش و یا اؤزونی ألدن آیاقدان قویوبسان کی أرین بوشاییب دیر. لاپ بو آچیق‌لیق دا. کیشی‌نین او ایتی لیک‌ ده‌کی سؤزونون زهرینی آلماق ایچون، باشلادیم باشدان کئچیرتدیگیم حیاتدان آزاجیق دانیشماقاکی آمریکا دا ایدیم و آمریکالی أریم وارایدی و ایندی بوشانمیشام. أریمین نه ایشده چالیشدیقین کی آنلاتدیم دؤندی منه دئدی: بو کی عیب اولمادی، هئچ بیر ایشده چالیشماق عیب‌ دئییل. حتماً آنا دده سی بیر ایش ایشله‌ییب‌لر کی اونون میراثی سنین اوشاقان یئتیرمه‌سین. یادا اخلاقین خوش دئییلمیش، و بئله نکی سؤزلردن. ائله بیل کی اصلاً تازا یولدان یئتیرمه‌ییب و بیرآزادا بیزی بورجلو چیخاردیردی. بللی ایدی دا. أری پارلمان عضوی‌ ایدی. آخی اگر بو باشی داشی‌لار گئدیب بو کیمی تورشامیش‌لاری آلمایالار، منیم کیمی بیر قیزکی گئدیب اؤزونو اوداسویا آتماز ... یوخ. أللری نیز آغریماسین! بیله‌مه چوخ وئرمه‌یین، حالیمی کورلایار. آج قارین لا ویسکی. آزجا دیبینده اولسا بس دیر. بیر قیرچا پنیر اولسا پیس دئییل .... ممنون. بو پنیردی؟ نییه به بو قدر آغ. نه ده شور! هارا مالی‌دی؟ ... لیقوان؟ به هارانین دی؟ ... بیلن‌میره‌م . تکجه هلند ایله دانمارک پنیرین تانیییرام. آمما بو بیرینی ...  اصلاً اونو ایسته‌مه‌دیم. پوسته ائله هرزاددان یاخچی‌دی. ممنونام. دوغوردان هاردایدیم، نه دئییردیم؟‌ هن. آمریکالی لار کولوپوندا اوننان تانیش اولدوم. بیر ایل ایدی کی اینگیلیزجه اؤیره‌نمک ایچون کیلاسا گئدیردیم. دیپلم کی آلدیم. کنکورا یازیلدیم. اؤزوده اوقالا بالیق دا. مگر اوقدر آدام ایچره کنکوردان چیخماق اولارمی؟ بو نا گؤره ایسه پاپا دئدی گئت کلاسا. هم باشین دوموک اولار، همده باشقا بیر دیل اؤیره‌نه‌رسن. او کثافت او واخت بیزیم معلیمی‌میز ایدی. اوجا بوی، خوش تیپ و ساری تئل، لاپ کامیل بیر آمریکالی. اوزون و کفه‌لی أللری وارایدی. أللری یازی دفترلری اوزه‌رینی تامام حالدا توتاردی. بلی‌دا. بیر- بیریمیزی خوشلادیق. اول باخیشدا چوخ دا ادب‌لی  ایدی. ایلک دعوتی مندن، بیر رسامین سرگی‌سینه گئتمک ایدی. «عباس آباد» دا تیکیلمیش یئنی بیر کولوپدا. اونلاردان کی بدن سیز باش چکیرلر یادا تیکه- تیکه رنگ‌لری یان- یانا دوزوب بیر یاستیق چکیب آدینی آدام قویورلار و باشینی بیر پیالایا اوخشادیرلار و یا ایکی آرشین پارچایا اوچ- دؤرد لکه رنگ سپیرلر.

پاپا ایله مامانی دا دعوت ائتمیشدی  کی سئوینجک لریندن یئرده- گؤیده دورموردولار. سونرا اؤز ماشینی‌‌لا بیزی ائوه قایتاردی. اونودا چوخ احترام و ادبله ماشینین قاپی سینی آچماق و بئله نکی زادلار. اودا پاپا ایله مامانا کی هله ده ماشین‌لاری یوخدور. ایشین نه اولدوسو داها بللی ایدی. او گئجه‌دن ایش‌لر اؤز آخارینا دوشدی. سونکی چاغیریشی منی بیر رقص مجلسینه آپارماق‌ایدی. بایرام‌لاردان بیر ایدی. نظریمه «ثنکس گیونیگ» ایدی ای وای! نئجه یانی قولاغینیزا چاتماییب؟! بیر آمریکادی بیر ده «ثنکس گیونیک» شوکور ائتمک گونودور. اوگون دی کی آمریکالی لار قیرمیزی دری لری بوسبوتون قیریب قورتاردیلار... البته کی پاپا بو ایشه ایذین وئردی. نییه به وئرمه‌یه ایدی؟! کیلاسدان ائشیکده‌کی کیسمه یوخ ایدی اونلا اینگیلیزجه دانیشیب تمرین ائتمیش اولام. باشقا بیر دیلی ده دانیشما یاناجان اؤیره‌نن مه سن! عوضینه او دا هفته ده بیر گون بیزه گلیردی تا فارسجانی یاخشی جا اؤیره‌نسین. آمما سیزه هله دئییم اوشنلیک‌دن. بیلمیرسینیز نه خبرایدی! بیر کدونی ائله شکلیه سالمیشدیلارکی سانکی بیر دازالاغین باشی دیر و بیله سینه گؤز، بورون و آغیز قویموشدولار و ایچینده ده بیر چراغ یاندیرمیشدیلار. بیر چال- اویناسین ایدی کی گل گوره سن! بالا- بالا انگلیزجه نی ده اؤیره‌نمیشیدیم و مجلس ده اؤزومو غریبه  حس ائتمیردیم. البته ایرانلی لاردان‌دا اوردا چوخ وار ایدی. او گئجه نه قدر یالواردی کی ایچگی ایچه‌م ایچمه‌دیم. اونون دا ائله بیل منیم بو اخلاقیمدان خوشو گلدی. نییه‌کی منی ائوه آپاریب یئتیره‌نده، او قدر منی مامانا تعریف لدی کی گل گؤره‌سن. البته سؤزلرینی اؤزوم ترجمه ائدیردیم. داها اؤزومه بیر بؤیوک دیلماج اولموشدوم. بو سایاق لیقلا سگگیز آی برابر اولدوق. کرج ده قاییق سورمک دن توتدو تا شاه عبدالعظیمه جان گئتدیک. سینامایا، موزه‌یه، بازارا و ائله یئرلره‌کی اگر او اولماسایدی، عؤمروم بویی او یئرلری گؤرمه‌یه چه‌ایدیم. «کریسمس» گئجه سی بیزی ائوینه دعوت ائتدی. «کریسمس» گئجه سینی کی بیلیرسینیز ندیر. پاپا ایله ماما دا وارایدیلار. «فیفئر» ده وارایدی. تانی ییر سینیزدا، فریدونی دئییره‌م، قارداشیمی، «لوس آنجلس» دن بیله سینه ایکی دانا پیشمیش هوندوشقا یوللامیشدیلار...  ای وای! سیزین به ندن خبرینیز وار؟! همان یئری دئییره‌م کی «هولیوود» دا اورادادیر. البته تکجه اونا کی یوخ، بایرام گئجه‌سی غربت ده اولان آمریکالی لارین هامیسینا یوللامیشدیلار. بللی دیر دا، بیر ئیرده کی اوجور بیر کثافتی ائله نکی بیر ایش ایچون تهرانا یوللاییرلار، گرک ‌ده کی هوندوشقاسین، ویسکی‌سین و سیگارتین ده یوللایالار. اینانین کی راضی ایدیم اوغرو اولا، قاتیل اولا، کانگستر اولا آمما او ایشین صاحابی اولمایا ... أللری‌نیزه قربان. لطفاً آزجادا ویسکی، قدحین لاپ دیبینده، ائله بیل آمریکانین دئییل. اونلار «بوبن» ایچیرلر. تورپاق دادی وئریر. بو «اسکاچ» دیر. آمما چوخ ایتی‌دیر. انگلیس‌لی لرین اؤزلری کیمی. دوغرودان هاردایدیم. ندن دانیشییردیم؟! هن!  او گئجه منه ائلچی دوردی. چوخ رسمی حالدا شام باشیندا! من اؤزوم ده ترجمه ائتدیم. ماراقلی بیر زاد دئییل می؟ ایندی یه جان کیمسه بو تهر أره گئتمه ییب. هوندوشقانی بؤلوب هره‌نین پایینی بشقابا قویدی. سونرا شامپاین، آچیب پاپا ایله مامانین قدح‌لرینی‌ده دولدوردو.  مامان ایچمه‌دی. آمما ندنسه پاپا ایچدی. من اؤزوم ده یالاندان بیر آغزیمی ویردیم. اؤل ده چوخ توند و تورشا شیرین ایدی. آمما توندلیگی کی گئتدی شیرین لیگی قالدی. صونرا باشلادی پاپایا دئه‌کی سنه ائلچی دورماق ایسته‌ییره‌م. همده یالوار- یاخار ائتمک کی اهمالجا و ساییلا- ساییلا دئیه‌م کی عسگر لیک دورانین سوروب، وئرگی وئرمک‌دن معاف دی. قان قوروپی فیلان دی و ناخوشلوقی یوخدور. مین بئش یوز دلار آیلیق آلیرکی اگر قاییدا اولاجاق سگگیز یوز دلار. آمما واشینگتن دا ائوی وار و هئچ قیسطی یا اجاره‌سی یوخدور. آنا- دده‌سی لوس‌‌آنجلس‌ده دیرلر و اونلا هئچ ایش‌لری یوخدور و بئله نکی سؤزلردن. پاپا ائله لاپ او اول گوندن بو ایشه راضی اولدی. نییه کی بیله مه دئدی: «باشینی اوجا توت قیزیم. مین لره قیزدان تکجه بیری سن کیمی ائده‌بیلر آمریکالی‌یا أره گئده. شوخلوق کی دئییل! آمما یئنه سن اؤزون بیلرسن. سنسن کی گرگ اؤزونه حیات یولداشی سئچه‌سن! بیر هفته ماجال آل تا بوتون فیکرلرین ائله یه سن. بو ایشی‌ده گؤردوک. البته لاپ او اولدن ائله ایش قورتولموش کیمین ایدی. بوتون قوهوم- قونشو بیلیردی. ایکی- اوچ یولدا قوهوم- اقربا طرفیندن قوناقلیق وئریلمک و بئله نکی زادلار. نه قدر ده پاخیل‌لیق ائدیردیلر و قیزلارینی اوزه چکیردیلر! بو ایشین اوستونده ائله، عم قیزیم و خالا قیزیلاریم ‌لا کوسولو اولدوق.

     پاپام دوز دئییردی، شوخلوق‌کی دئییل دی. بوتون قیزلار اونون آرزوسوندا ایدیلار و او تکجه منه ائلچی دورموشدی. هئچ ده معناسی یوخ ایدی که من گله‌م اونون خِیریندن کئچه‌م و قویام کی باشقاسینی آلا. بو آرادا تکجه ننه‌م‌ایدی کی سسی چیخیردی. دئییردی قوهوم دا بیزیم کاشانلی واریمیزایدی، اصفهانلی واریمیزایدی و «بوشهر» لیده. آمما داها آمریکالی یوخوموزایدی. نه تانی ییریق کی کیمدیلر. او کی عائله‌سینی تانیمادین و قاپی- قونشودان اونون پیس یا یاخشی‌لیقینی اؤیره‌نن مه دین، اونون فایداسی یوخدور. و بئله‌نکی  قاری‌ننه سؤزلریندن. کبین کسمه‌میزه ده هئچ گلمه‌دی. دوردی گئتدی «مشهد» ه کی مراسیم ده اولماسین. آمما منیم کئف اوستونده کئفیم ایدی. تانیش بیر کبین کسه‌ن چاغیرمیشدیق. بوتون قوهوم- قونشولار وارایدیلار و بیر سیرادا آمریکالی‌لاردان. عقد سفره سیندن بوللی، عکس سالدیلار، أریمین دوستلاریندان بیری ده فیلم چکیردی. آمما آمان بو آمریکالی لارین ألیندن، هرزاد دان باش آچماق ایسته‌ییردیلر.  هی باشلاییر دیلار سورغو- سؤالا. هادا دئییردین کی بابا من ایندی گلین چیخمیشام قالسین سونرایا قولاق آسمیردیلار. بونون آدی ندیر؟ قندی نه جور اووارلار؟ چؤره گین اوستونده نه یازیلیب؟ اوزه‌رلیگی هاردان گتیره‌رلر؟  .... آمما هر نه سه کئچدی. کبین کسمه گونو، تانیش لارین ایکی سینی ده شوفر لیق ایچون اؤر اداره‌لرینه استخدام ائتدیلر. یوزمین تومن ده کبینیم اولدی...  «لا اله الا الله» سؤزونوده عقد سوفراسی‌نین باشیندا دئمه‌گی اونودمادی کی کبی نیمیز شرعی اولسون. و نه ایشده چالیشدیقی؟ بیز بیلدیگمیز انگلیزچه معلم ایدی. آمما قباله‌ده یازدیلار «حقوق‌دان» آمریکا کنسول لوقوندان ایکی نفر ده بو ایشه شاهید اولدی. من ائله اونو بو دانیشدیقی یالان ایله زندانا سالدیرا بیلردیم. لاپ آزیندان اونو مجبور ائده بیله‌ردیم کی قیزیما وئردیگی دؤردیوز دلار دان باشقا، آلتی یوز دلار دا قویا اوستونه وئره. آمما نه فایدا!! اونو گؤرمه‌یه هئچ گؤزوم یوخ‌ایدی. اوزونو گؤرمه‌یه بیر آن دا حاضیر دئییلدیم. بونا خاطیر ایسه آخیر دا راضی اولدی کی اوشاقی اؤزومه وئره، نییه کی اونلارین قانونلاری ایله ائده بیله دی کی اوشاقی اؤزو ساخلاسین. البته من ده کبینیم دن کئچدیم. پولودا اؤزونون تایی جهنم اولاردی. اگر بیله‌ ردینیزکی پولونونه یوللاردان أله گتیریر منه حق وئره‌ردینیز! او پولو قیزیل ائدیب بویوندان آسماق اولارمی مگر؟ او پولا أت- دوگو آلیب یئمک آولارمی مگر؟ بو سؤزلری اوگون او قیزدا دئییردی. اول- آخیر دفعه‌ایدی کی بیله سینی گؤروردوم. طیاره ایله لوس‌‌آنجلس دن واشینگتونا گلمیشدی. اوچاق آلاییندان دوز دوروب گلمیشدی بیزه. ایکی ایل تامام کی من واشینگتن دا ایدیم اونون قوهوم- اقرباسیندان بیرجه نفرده گؤرمه میشیدیم. اؤزو دئییردی کی یول اوزاق دی و هره نین باشی اؤز ایشینه دوموک دی و بوجوره سؤزلردن. من ده راحت ایدیم. گؤزون اوسته قاشین وار دئیه‌ن یوخ ایدی. البته گاهدان مکتوب لاشاردیق. قیزیمین فتو شکلینی یوللارکن اونلاردا اونون دوغوم گونو مناسبتی له بیر تحفه یوللاردیلار. بیر یاشیندا لیق شکلینی ده یوللادیق و اوندان سونرا، هئچ خبر اولمادی تاکی او آرواد تاپیلدی. سلام علیک ائله‌ییب چوخ ادبله اؤزونو تانیتدیردی کی بو تک لیکدن نه یاخچی داریخمیرسان می؟ و نه گؤزه‌ل قیزین واردی و بوجور سؤزلردن. سؤزلرینه قولاق آسا- آسا پالتار یویان ماشین‌لا أل‌له شیردیم و اونون دوزگون ایشله‌مه مگینه خاطیر قیراق- بوجاغینا باش چکیردیم کی هئچ اؤزونه آلمادان ایره‌لی گلیب و باشلادی یاردیم گؤسترمه‌یه. دوزه‌لدی و پالتارلاری ایچینه دولدوروب گئتدیک اوتوردوق. باشلادی اوره‌گینی بوشالتماغا. دئدی او بلا آداخلی ایدی کی بیله‌سینی آپاریرلار «کره» ده محاربه‌یه. محاربه کی قورتولور داها لوس آنجلسه قاییتماییر واشینگتن دا اؤزونه ایش تاپیر. آللاه بیلیر کی بو محاربه لرده جوانلارین باشینا نه اویون گلیرکی قاییدان زامان، بئله نکی ایش‌لردن چکینمیرلر. کی من سوروشدوم نه ایشدن؟  باشلادی کی البته ایش عار دئییل؟ آمما بو ایشده چالیشدیقی ایچون قوهوملارین هئچ بیری داها اونو سایمیرلار. هر نه قدر ده او ایسته‌ییب کی بیر تهرلیکله اونلاری باشاسالا فایدا وئرمه‌ییب...  منیم اوره‌گیم دوشدی قیدی- ویدی‌یا کی اولمایا  جلاد اولا. الکتریک صندلین یا گاز اتاقی‌نین مأمورو اولا. آخی ایشکنجه ایشینه باخان بیر آدامین چالیشماسینی دا حقوقی ایشلره باغلاماق‌ اولار. آمما اونون هانسی ایشین پئشینده اولدوغونو کی بیلدیردی، ائله بیل دونیا باشیما فیرلاندی. ائله اولدی کی او آرواد اؤزی دوروب گئتدی بیله مه بیر قدح ویسکی دولدوردو سونرا اؤزونه ده تؤکوب باشلادی یئنه اوره‌‌ک سؤزلرینی آچیب دئمه یه ...

‌      أریمدن دانیشدی کی بیر زامان اونون اوچونجو آداخلی سی‌ایدی. نییه‌کی بیری «‌ پرو   » محاربه سینده اؤلوب، ایکینجی‌سی ویتنام دا و بیر ده شانسینا بوجوره چیخیب. دئییردی اصلاً بللی دئییل اونلارکی قاییدیرلار نییه بئله نکی عجیب- غریب ایش‌لره باخیرلار یا دا اوغرو، دلی، قاتیل و سئفئه چیخیرلار و مندن سوروشدی کی نه جور اولوب ایندی‌یه جان اونون نه ایشده چالیشدیقینی آنلامامیشام. آخی هر نه اولورسادا من  ده کی کیفلت قیزی، یتیم اوشاق یا داکی آرالیق قیزی دئییلدیم گؤزومو یومام گئده‌م اونا. دیپلمه ایدیم، گؤزه‌ل ایدیم، آنا- دده‌م ساییلاین ایدی و بئله نکی سؤزلردن ...  أللری نیزه قربان. بیرینی ده وئرسه‌نیز ایچه‌رم. سیزین ده قوناقلاری‌نیز کی گلمه ‌دیلر. بوغازیم چوخ پیس قورویوب! آمما بیلمیره‌م ندنسه او قیز منیم اوره‌گیمده اؤزونه تئز یئر ائله‌دی. چوخ تر- تمیز و مودلی زادایدی. دئییردی ئیددی ایل دی کی لوس آنجلس‌ده یا أر دالیجا گزیر یا دا سینما اولدوز لوغو ایچون چابالیر. سونرا آیاغا قالخیب پالتارلاری سردیک و قیزیمی کالیسکایا میندیریب قویدوق ماشینا و گئتدیک أریمین چالیشدیقی یئره. آخی من هله اینانمیردیم. گرک ایدی کی اؤز گؤزومنن گؤره‌ایدیم! اول ده ادراه‌سینه گئتدیک. سلام علیک ائله‌دیق و باشلادیلار بویوردوغونوز ندیر و هانسی پارکی یا چمنی سئویرسینیز. نه شکلیده اولسون و جنسی نه جور آغاجدان. اگر بیلمه سه‌ایدین کی بورا نه ایشین یئری‌دیر فیکر ائده‌ردین کی ایسته‌ییرلر گلین- داماد اتاقی بزه‌یه‌لر. هرزاد نفشه اوزونن. ان- بویو و شیکلی‌نین نه سایاق لیقی، نه جوره تاختادان دوزه‌لمه سی و اوزه‌رینده کی اؤرتوک ایله گول بوداقلارینی هانسی آلبوم‌لار دان سئویب سئچمه‌‌ییمیز و اگر فایتون‌لا آپارمالی‌ییق نئچه آتلی اولمالیدیر و اگر ماشین لا آپارمالی‌‌ییق نه سیستم ده و نه مدل ده اولمالیدیر. هم ده کی نئچه نفر قارشیلا ماقا لازیم دیر و هره‌سی نئچه آلارلار و نه حدده ائله‌یه بیله‌رلر که تأثر دویغولارینی گؤسترمیش اولالار و کیم اؤزونی هانسی قوهومون یئرینه قویمالیدیر و نه جور پالتار گئیمه‌لیدیر و هانسی کلیسا دا ....

بیرزاد دئییره‌م  بیرزاد ائشیدیر سیز. اداره‌لرینده اوقدر دفتر دستک وارایدی کی گل گؤره‌سن. کیبریت اوزه‌ریندن توتدو سیله جک کاغازیناجان او اداره‌نین آدی ویریلمیشدی. تبلیغ ایچون چاپ اولموش کتاب و دفترچه لرده ائله جمله‌لر  وشکیل‌لر وارایدی کی آدام مات قالیردی مثلاً «عؤمرولوک یوخو ناز مخمل ده» یا «فلان پارک جنت باغینا تای‌دیر» و بئله نکی سؤزلردن. اوردا چالیشان‌لار بیزی دؤوره‌له میشدیلر کی تک لیکده ایسته‌ییرسیز یا عائله‌نیزله؟ نئچه نفرلیک اولمالی دیر؟ سیزین خیری‌نیزدیر کی عائله‌لر ایچون تیکیلمیش یئر سئچه سی‌نیز کی هم اوجوزدی و هم ده قیسطا باغلاماق اولار ...

       لاپ دوزو اوره‌گیم آزقالا پارتلاییردی. هئچ اینانمالی دئییلدی کی او بو ایش‌لره باخا. آخی اؤزو دئمیشدی کی حقوق ایش‌لری‌له چالیشیرام و دئدیگی «لایر» کلمه‌سی هله ده قولاغیم‌دا سسله‌نیری. لاپ آخیردا اؤزوموزو تانیتدیردیق و أریمین هاردا چالیشدیقین سوروشدوق. البته چوخ دا پیس جوره یوخ کی نه ایچون گلدیگیمیزی آنلایالار. کی بلی بوخانیم او آغانین باجی‌سی دیر و لوس آنجلس دن اونو گورمه‌یه گلیب گرک دی کی آخشاما قاییدا و من ده چون أریمین بو گون هاردا ایشله‌دی‌یی یئری بیلمیردیم اونا گؤره...   چیخدیق دیشاری دوز گئتدیک اوراکی اوردا ایشله‌ییردی. شیمشاد آغاجلاری آردیندان اونو گؤرمه‌یه نه‌جان، هله اینانمیردیم. ایش پالتارلاری أگنینده ایدی و قوللارینی چیرمالایارکن دوشموشدو چمن لری اؤلچوب بیچمه‌گه. اؤلچو بیچی دن سونرا، اونلارا نشان قویوب الکتریک قازما ایله دؤره لرینه خط سالیردی و گئدیردی بیر آیری سینا ساری. سونرا قارالاردان ایکی نفر گلیب چمنی قه لیب کیمی کؤکدن قوپاریب آتیردیلار یوک ماشینینا و سونرا أریم یئنی‌دن یئری سؤکوردی و اوقارالار تورپاقلاری گؤتوروب باشقا بیر ماشینا بوشالدیردیلار. بئله لیکه ایش‌لرینه دوام وئریردیلر. آمما هامی سینین پالتارلاری بیر شکیل‌ده ایدی. اؤزلری ده چوخ دقت ایله چالیشیردیلار! بیر اوووج تورپاقی دا قویماییردیلار حرام اولا و قیراقداکی چمن‌لرین اوستونه تؤکوله. بیز ایکمیز ماشین‌دا اوتورارکن تومموشدوق اونلارین ایشینه و شیمشاد آغاجلاری آردیندان اونلارا باخارکن گؤزلریمیز یاشاریردی. بیزیم ماشینین کناریندان ایسه، دال با دال یوک ماشینی ایدی‌کی تورپاق داشی ییردیلار. چمن آپاریردیلار یادا یئنی تابوت گتیریردیلر. تابوت‌لاری سیرا ایله دوزوردولر چمن‌لرین اوستونه تا یئرین قازیلیب چوخورا دوشمه‌سی قورتولسون. اوگونلرایدی کی قیریلمیش عسگرلری ویتنام دان قایتاریردیلار. دسته دسته گونده اوچ- دؤردویوز نفر. باشلاری چوخ قالا بالیق ایدی. أریم گیلدن باشقا اون- اون بئش دسته ده ایشله ییردیلر. هر دسته پارکین بر ألینده عجیب ده بیر پارک ایدی. آدی «آلینگتون» ایدی. گرک کی ائشیده‌سی نیز. بیر واشینگتن دی بیر آرلینگتون. بوتون دونیادا، آدلیم‌دی. اصلاً بیر آمریکادیر بیر آرلینگتون. البته بو سؤزلری ائله اوگون. اوقیز بیله‌مه دئدی. استقلال محاربه‌لری زامانیندان اؤزونه آدا قازانمیشدیر «کِندی» ده اوردادیر کی جماعت اونون مزارینا تاماشایاگئدیرلر. ائله بیر تشریفاتلی رژه و مشق قوروپودا  وارایدی کی گل گؤره‌سن. باشدان باشا چمن ایدی و قیراقلاری تپه کیمی دیک. چمن‌لرین دؤره‌سی دولوایدی آغاج ایله و مزارلارین آغ رنگلی باش داش‌لاری‌ وارایدی که هر‌ه‌نین آد- سانی اونلارین اوزه‌ینده یازیلمیش‌دی عسگرلر بیر یاندا، افسرلر بیر طرفده و باشقا درجه صاحاب لاری داهره اؤز بؤلومونده. او قیز دئییردی گؤروسن می؟ ارتش ده اولدوغوکیمی، هره اؤزسیراسیندادیر. من بیرزاد دئییره‌م سیز بیر زاد ائشیدیرسیز. دئییردی بیز آمریکالی‌‌لارین بوتون چالیشمالاری بورایا ختم اولور... اوره‌گی چوخ یانیقلی ایدی!  یئددی ایل گؤزو یولدا ایدی و اوچ نیشانلی سینی ألدن وئرمیشدی. ایکی سی‌نین مزارینی گؤستردی. «کِنِدی» ‌نین ده یئرینی ها بئله. رژه قوروپونا دا باخدیق و قاییتدیق. چوخ دا دوروب تاماشا ائتمه‌گه حوصله‌م یوخ‌ایدی. ناهاری دا ائشیک‌ده یئدیک. صونرا گئتدیک سینمایا. آمما قیزیم اوقدر زیریلدادی کی هئچ بیلمه‌دیم فیلیم نه‌ایدی. ناهاردان سونرا ساعات دؤردایدی کی منی ائوه یئتیریب گئتدی.

اوجوز دوشمه‌ک ایچون گئت قایید بیلیطی آلمیشدی کی مجبور ایدی اوگون قاییتسین. سون سؤزومنه نه اولسا یاخشی‌دیر؟  دئدی محاربه‌لرده اوقدر اؤلو ییغیشدیریرلارکی قاییداندان سونرا داها، دیری‌لر دونیاسینی بوسبوتون اونودورلار... آخشام باشی کی أریم ایش‌دن قاییتدی، هر نه اولوب کئچمیشدی بیله سینه دئدیم. لاپ دوزو اوقیز گئده‌ندن سونرا، بوتون واختیمی فیکره‌ دالمیشدیم و ایرانلی دوست‌ تانیش‌لارلا تیلفونلاشیردیم. جومموشدوم او ایلک گونلره کی چوخ یالوار یاخارلا، منی چکدی آپاردی مسگر آباد قبرستانلیقینا. هله تویوموزدان قاباق ایدی. ائله بیل کی گئدیریک گلستان موزه‌سینه باخماقا، او واختان من هله بیلمیردیم کی مسگر آباد نه ایچون دور و نه‌جور یئردی.

      دئدیگیم کیمی اگر او اولماسایدی من هله تهرانین چوخ یئرلرینی تانیمامیشدیم. اورا گئدنده ده من کی بیلمیردیم هار دادی، شوفری تانی‌ییردی. شوفرده چون ارمنی‌ایدی، بیزیم کفن- دفنی میزدن هئچ نه بیلمیردی. اونا گوره ده مسگر آبادین قاپیچی‌لاری‌نین بیرینی چاغیریب منده اونون دئدیک‌لرینی ترجمه ائتدیم. بو سورغو سؤالین نه ایچون اولدوغونو هئچ هوش ائله میردیم. یادیمدادیر کی ننه‌م بو ایشین اوستونده، منی نم نه قدر دانلادی کی بو ایشلرین نه معناسی وارمی؟ ‌نامازسیز گئده‌نین جماعتین قیزینا ائلچی دوشمه‌سی بس دئییل دی هله بیر ده اونو گؤتوروب آپاریر مسگر آبادا!

       ... اونوتمامیشام کی اونلا بیرلیکده اولان باشقا بیر آمریکالی، قاپیچی نین سؤزلرینی ائشیده‌ندن سونرا قاییدیب أریمه دئدی کی گؤرورسن دا، حتی تابوت‌‌دا ایشله‌تمیرلر. بیر تیکه پارچایا بوکمه‌گین کی پول یاتیرتماسی یوخ‌دی... بیله‌سینی تانی ییردیم بودجه و زیرلیگی نین مشاوری‌ایدی. قرارمدار قویدولارکی بو خصوص‌دا سونرا بیر لیکده دانیشالار. یادیمدادیر اوگون کی بیلدی بیز تابوت ایشله تمه‌ریک بیله مه تعریف له دی‌کی بیز گلین- کوره‌کن کیمی بزه‌ریک و قویاریق تابوتا. قوجا اولورسادا آغزینا پامبوق تیخیب باشینی داراییب فئر قویاریق‌ و بونلارین هامی سینین بیر دونیا خرجی وار. من ده شام باشیندا بو سوزلرین هامی‌سینی ننه ‌مه تعریف له ‌مک‌له، اودا مندن اینجیمیشدی. اوگوندن دن ائله باشلادی میرتلانماقا تاکی  کبین کسمه گونو قویدو گئتدی مشهده. آمما ندنسه بو ایشلردن من هئچ نه آنلامیردیم. آخی سیز اؤزونوز دئیین ییرمی یاشیندا، پوللو و گؤزل بیر قیز، اونون دا ألی بیر آمریکالی ائلچی‌نین ألینده، بئله نکی زادلارا هئچ شبهه یئتیره‌رمی؟ اصلاً منیم نه ایشیم وارایدی مسگر‌آبادین ایشینه! هله چوخ قالیردی کی بو ایش‌لر منی ننه‌م کیمی فیکره آپارا. و اشینگتن داکی وارایدیق، هر دن بیر ائشیدردیم کی دئییری قارالار بیزیم ایشی میزی ألیمیزدن چیخارتماق ایسته‌ییرلر. بیر یولدا سوروشدوم کی قارالار قضاوت ائده‌بیلرلرمی؟ آخی من هله او گونه‌جان فیکر ائدیردیم کی «لایر» قاضی دئمک دیرکی حقوقی و عدلیه ایش‌لری ایله چالیشار. هر حالدا دئمک‌کی قاپی دان کی ایچری گیردی ویسکی‌سینی ألینه وئریب بیرینی‌ده اؤزومه تؤکده‌م. اوز به اوز اوتورارکن قضیه‌نین اوستونوآچدیم. بوتون فیکیرلریمی ائله میشدیم و ایشین هر اوزونی سالیب چیخمیشدیم. ایرانلی یولداشلاریمدان بیری تلفون‌دا دئدی کی بللی‌دی دا، بونلارین هامیسی ائله بو ایشین صاحابی‌ دیلار. بوتون بشریته گور قازیرلار!بیله سینه دئدیم سن‌ده ائله بیل شعار وئرمه‌یه واخت‌ تاپیپ‌سان؟ البته بیلیردیم کی اوره‌یینی بوشالتماق ایسته‌ییر. نییه‌کی تذکره‌سی لغو اولونموشدی. نه  قاییدا بیله‌ردی نه ده قالا بیله‌ردی. ایسته‌ییردی تابعیتی‌نی ده‌ییشیسن و مصر تبعه‌سی اولسون. یئری ده یوخ‌ایدی من دئیه‌م کی اگر بوجوردی نییه به آمریکادان أل چکن میرسن؟ بیر باشقاسی‌دا که چوخ ایسته‌مه لی‌چوان‌ایدی و من اؤزوم ده نئچه یول‌لار آرزو ائتمیشدیم کی کاش اونون آروادی اولایدیم، بیلیرسی‌نیزمی جاوابیم‌دا نه دئدی؟ دئدی ائله بیل باشینا هاوا گلیب‌ها! ائله بیل آمریکا‌نین خوشلوقو اوره‌یینی ویریب‌ها! دوز ائله بو تهر. آمما اؤزو نه ایشده چالیشیردی؟ هئچ ایشده!  ایکی آمریکالی آرواد، اونو کئچین دیریردیلر. فیکر ائتمه‌یین کی کئفلی‌یم یادا اوزوم آچیلیب هر نه گلدی دئییره‌م ها! او آروادلاردان بیری معلم‌ایدی و او بیری ده طیاره ده قوللوقچو. هره‌سی‌نین اؤزلرینه‌ده ائولری وارایدی. بو آغا اوغلان دا هئچ اؤزونه آلمادان، اوچ گون بونون ائوینده اولاردی دؤرد گون اوبیری‌نین. شاهلیق ائدیردی. لاپ کؤرفز شیخ‌لری کیمی .نه درس اوخویوردی نه ده گلیری وارایدی. بیله سینه پول یوللویاندا یوخ‌ایدی. ائو- ائشیگی‌نی اوزه چکمک ایچون ایرانلی لاری یالوار- یاخارلا ائوینه آپاراردی. بو ایشین نه قدر قولای و چیرکین اولدوغوندان دا هئچ چکینمیردی. بلی!  بوجور اولورکی من ییرمی اوچ یاشیندا دورورام و قیزیمین ألیندن یاپیشیب قاییدیرام ایرانا. آمما یئنه آللاه اونون ایشینی راست گتیرسین کی منی اونودماییر. اونا صلاح مشورت ائده‌ندن سونرا، گؤردوم تلفون زنگ ووردی. تلفونوکی گؤتوردوم گؤردوم بیر ایرانلی جوان دیرکی حقوق درسی اوخور. اونون یولداشی‌ایدی و منی سیخینتی‌دان قورتارماق ایچون هر جوره یاردیما حاضیرایدی. اوندان ایسته‌دیم کی بیله‌می گؤره. یاریم ساعاتاجان اوتوردوق و قضیه‌نین هر اوزونی آچیب حاللاج لادیقدان سونرا بیر قرارا  گلدیک. ائله بونا گؤره ده خیالیم راحت ایدی و أریم گلندن سونرا، بیلیردیم نئیله مه‌‌لی یم. ساعات اوناجان اوتوراراکن بیله سی نن ویسکی ایچدیم و دانیشدیم. آخیری باشا سالدیم کی آمریکا دا قالان دئییله‌م. نه قدر یالواردی کی بو ایشی سن هاردان آنلاییبسان بیر زاد دئمه دیم. فیکر ائدیردی کی آتا آناسی یا باجی قارداش‌لاری شیطانلیقین ائله‌ییب لر. نه قدر ده یالواردی کی هله دور گئده‌ک گزمه‌گه، سینما یا کولوپا و قضیه‌نی صاباح حل ائده‌ریک قبول ائتمه‌دیم. سون سؤزومی دئیه‌ن دن سونرا، گئتدیم گیردیم اوشاقین اتاقینا و قاپینی باغلاییب یئره سریلدیم.

       لاپ دوزو چوخ کئف‌لی ایدیم،  ایندیکی کیمی. دوزلوسو قاضی‌ایدی کی دئییردی بو ایشده اوبیری ایش لر کیمی بیر ایش دیر و بوشانماقا علت ساییلماز...  دئدیم اگر سیزین قیزی‌ییز اولسایدی بئله نکی بیر آداما وئره‌ردیزمی؟ دئدی چوخ تأسف‌لر کی قیزیم یوخدی! دئدیم اگر گلینیز صاباح گله دئیه کی أریم اولده معلم ایدی و ایندی بو ایشین صاحابی دیر و یا اصلاً یالان دانیشمیش اولاکی...  أریم داها قویمادی دانیشام سؤزومی کسدی. ایسته‌میردی دئدیگی یالانین اوستو آچیلا. بوجورده اولدی کی رضایت وئردی. قیزیما وئردیگی آیلیق سندلرینی ده امضالادی و ایرانا قاییتماق خرجینی ده ائله اورادا اؤده‌دی. بلی ائله بو تَهُر اولدی کی بیزده آمریکالی‌یا أره گئتدیک. أللری نیزه قربان، بیر قدح ویسکی تؤکسه نیز ممنون اوللام. سیزین ده بو قوناقلاری نیز بللی دئییل کی نییه گلمیرلر... آمما .... دوغوردان اولمایاکی...  اولمایاکی او قیز منی اؤز باشیندان آچماق ایچون، بئله بیر اویون اونیایا؟! «قیرل فرند» ی‌نی دئییره‌م . هن؟ ... »

ترجمه تاریخی  20/2/73  خوی