درشتی / داستان کوتاه / علی اشرف درویشیان ( همراه با ترجمه ترکی از علیرضا ذیحق )

علی اشرف درویشیان  / ترجومه : علیرضا ذیحق

مَشقَت*

بالاجا اوغلان پیچا قین تیغه  سینی ،  نِی ین اوزون ساقه سینه یئرلش دیردی و دسته سینه فیشار وئردی . پیچاق هله نِی ین جانیندا ایدی کی بیر پاریلتی تیغه نین اوستونده زوودی و ایشیقی گؤزلرده هر طرفه یاییلدی .

ایلدیریمین شاخماسیندان ، سئیره لر نِیزارا اوچدولار .لاپ کیچیک لری سویا جومدو و داها گؤلون قیراغیندا گؤرسنمه دی .یاغیش ، سویوق ایدی و بالاجا اوغلان نِی لری دیققیلی قیسا تیکه لره بؤلدو .

 

علی اشرف درویشیان  / ترجومه : علیرضا ذیحق

مَشقَت*

بالاجا اوغلان پیچا قین تیغه  سینی ،  نِی ین اوزون ساقه سینه یئرلش دیردی و دسته سینه فیشار وئردی . پیچاق هله نِی ین جانیندا ایدی کی بیر پاریلتی تیغه نین اوستونده زوودی و ایشیقی گؤزلرده هر طرفه یاییلدی .

ایلدیریمین شاخماسیندان ، سئیره لر نِیزارا اوچدولار .لاپ کیچیک لری سویا جومدو و داها گؤلون قیراغیندا گؤرسنمه دی .یاغیش ، سویوق ایدی و بالاجا اوغلان نِی لری دیققیلی قیسا تیکه لره بؤلدو . نِی ین بیر اوجونو ساغ گؤزونون اوستونه قویدو و اونون دلی ییندن  گؤلون او طرفینه باخدی .نِی ین دومانلی داییره سیندن ، نیزارین او الینده بیر نئچه ماشین گؤردو . اوچ جیپ کی تورپاق رنگینده ایدلر ، اوردا دورموشدولار و قارا چاکت لی آداملار اونلاردان ائنیردیلر . چاکت لری نین گن بول بؤرک لری ، باشلارینی اؤرتموشدو و چن له یاغان دولو قویموردو کی اوزلری گؤرسن سین .  بالاجا اوغلان اوره ک دؤیونتوسی له ، آما بیر پارچا بولود کیمی ایره لی سوروندو و تعججوب لی گؤزلر له  نِی لرین آراسیندان اونلاری تاماشا ائتمه یه مشغول اولدو .

قارا گئییم لر ، اوزلرینه یاغیش دان جیزیق دوشر کیمی ، سگگیز نفری جیپ دن ائندیردیلر . اونلارین گؤزلرینی آغ نوار لا باغلامیشدیلار دولو نون اؤته سینده کی دلی جه یاغیردی ، اونلاری تله سیک سیرایا دوزدولر . بیرینجی نفرین الی  ، نوار لا باغلانمیشدی ونوارین آلتیندان قان دیشاری چیخمیشدی . نوار دا ائله گؤزلرینی باغلایان قوماشین جینسیده ایدی . بورولموش و یوموشاق بوغلاری یئلین اَسمه سی له دَبه شیردی و یاغیشین دورو دامجی لاری بوغلاری نین ایکی طرفیندن  ده سوزوردی . قارا گئییم لی لر تر تله سیک گئت گلده ایدلر و اوزون چاکت لری نین اتک لری قیچ لارینا دولاشیردی .

بالاجا اوغلان یاغیش دان ایسلاناراق ، نِی لری آوجیندا سیخیردی . ترپنمه دن ، یئرینده قوروموشدو و گؤلون او الینه باخاراق حئیران قالمیشدی . گاهدان بیر تیتره ییش جانینی سیلکه لیردی .یاغیش ، میل – میل و تیکه – تیکه ، فضانی کسیردی و دومان او تیکه لرین ایچینده زویولده ییردی . قارا گئییم لر ، توفنگ لرینی چاکت لری نین آلتیندان چیخاریب و دیزه چؤکدولر . هر یئر یاش ایدی و گؤلون سویو چوخالیردی . اونلاردان بیری یان جیبیندن بیر کاغاذ چیخاریب و نابلد بیر دیل ایله کی بالاجا اوغلان اونلاردان هئچ نه آنلامادی ، اونو اوخودو . یئیین – یئیین و توپوق وورا – وورا اوخودو . ورقه  ایسلاندی ، یوموشاندی و کیشی نین الینه یاپیشدی . کیشی زحمت له کاغاذی اللرین دن قوپاردیب و پارچا – پارچا یئره تؤکدو ، آما بیر تیکه سی چاکتی نین اته یینه یاپیشیب اوردا قالدی .

بیر گورولتو یاغیشین بولور میل لرینی ترپَتدی . سئیره لر نِیزار دا گیزلن دیلر . بیرینجی ، کی الی نوار لا باغلانمیشدی ، اؤز یئریندن دبه شدی . دویونلن میش یوموراق لارینی سیخدی . گولله لرین باسقی و ضربه سی ، اوچونجو و دؤردونجو نفرلری کی یئنی یئتمه جوان ایدلار اؤزوده آریق و اوزون ، نئچه قاریش هاوایا توزارلادی . اوزاق دان بیر شئی پارتلادی و یاغیش قاباقکین دان بَتَر چؤکدو . قورخان بیر سئیره بالاجا اوغلانین قیچی نین کناریندان اوچدو و تله سیک باشینی سوخدو نِی لرین آراسیندا کی اوتلارا ، آما قویروغو و ساری قیچلاری آچیلمیش قانادلاری لا ائشیک ده قالدی . سو قوشونونن تیتره ین  قیچی نین تئله ک لری ، اوغلان جیقی داها آرتیق قورخوتدو .

گولله لرین گورولتوسوندان سونرا ، هر یئر سوسدو . سئیره ، زحمت له نِی لرین آراسیندان چیخدی ، آما تک – تک آچیلان گولله لرین قورخوسوندان کی هردن بیر گورولتولاری قولاغا چاتیردی ، اؤز یئریندن ترپه نن میردی . خیرداجا و باشی یون رنگینه چالان سئیره ، هر آتیلان گولله نن ترپه شیردی .تیفتیک لی کوره یی کی یاغیش داملالاری اوزه رینده ن آخیردی ، گؤرونمه ین چیلتیک لرله ، سگگیز یول تیتره دی . سورعت له اؤزونو سویون قلبینه ووروب جومدو . یاغیش دایاندی و دومان چکیلدی . بالاجا اوغلان اؤزونه گلدی . کیریمیش و گیژ حالدا ، ائله حیس ائتدی کی کؤنلو قیزمار بیر گونش ایسته ییر . هرگون کی کیمی گؤزله دی تا قونشولاری " خالو سیاوَخش " نِی کسمک اوچون  اورایا گله . ایسلاق سیماسینی الی نین دالی نان و کوتو نون قیراقی لا قورولوردی که خالو نون سسینی اوزاق دان ائشیتدی :

" آهای ... ها ... ها ... هاو ! "

بالاجا اوغلانین کی سسی تیتره ییردی ، قاریشمیش و گیجه لمیش بئینی نن جاواب وئردی :

" های ... هاو ...هاو ...هاو!"

نئچه آندان سونرا خالو سیاوخش نِی لرین آراسیندان چیخدی . اونون اؤنونده دایاندی و ایسلانمیش باش اؤرتویونو چیخاردی تا سیخسین .

"نه یئل دوماندی ! نه بیر پیس گون ! موفته یئره گلمیشیک ."

اوغلان جیق ، آغیر لانمیش و حئیران گؤزلرینی گؤل دن  چکدی :

" بیردن بیره گلدیلر . یاغیشین لاپ گؤرلویونده .اوردا ..."

" ایندی ایش ایش دن کئچیب دی . بوراجان گلمیشیک . یاخشی سی اودور کی ایشی میزی باشلایاق . "

اؤسگوردی و نِیزارا سارای گئتدی رِیزین باشماق لاری پالچیق وسولموش  اوت علفین  ایچینده ، سوروندی :

" هر شئی دن قاباق گرک اود یاندیراق . اود ."

اودون دؤوره سینده اوتوردولار و پالتارلاریندان بوغ قاغزاندی . خالو پیچاغینی سورتدو دیرناغی نین دالینا . اوغلان جیق تیتره ک ال لری له ، گؤلون او تایینی گؤستردی و قورخا – قورخا دئدی : " اوردا نیزارین دالیندا ..." خالو او طرفه باخدی .

" ها ! اوردا نه اولوب ؟ "

" اوردا شیکارچی لار ، چوخ اؤلدوردولر ."

خالو بالاجا اوغلانین اوزونه باخیب مات قالدی .

" نییه رنگین چیلوار کیمی آغاریب .گل گؤستر . نه اولوب قارداشیم ؟ "

او واخت کی او نوقطه یه یئتیریلر کی اوغلان نیشان وئریردی ، آیاقلاری آلتیندا قانلی یاغیشلی بیر آرخ آخیردی . خالو اَییلدی :

" شیکارچی لار ! اودا سحرین بو تئز لی یینده !؟"

اوغلان جیق اَسدی :

" گولله سسی گلدی ... دالبادال ! سئیره لر و سو قوشلاری چوخ قورخدولار . اونلار ..."

" حتمن مارال لاری ووردولر . بیر بؤیوک سورو ! "

اوغلانجیق هله ده حئیرانلیق ایچره ایدی .

" سگگیز نفر ایدیلر "

" کیم لر؟ "

" مارال لار . حتمن یوخو زاد گؤرموشم ."

و قیزدیرما توتموش گؤزلرینی آووشدوردی :

" بیر جور دانیشیردیلار کی هئچ قانمیردیم ."

خالو یئرده اوتوروب الی نن پالچیق لاری قاریشدیردی :

" بونلار ، آدام آیاق لاری نین ایزی دی . چوخ ایدیلار .مارال لاردان بیر ایز یوخدور ."

وشهادت بارماغی نان ، پامبوق تک آغ و گچ کیمی یوموشاق بیر شئیی آرخ دان گؤتوردو :

" باشلاریندان گولله ووردولار . یاخین دان ! "

آزجا دوشوندو و نیزارا باخیب تومدو :

" اونلاری بیردن بیره گیره سالیب لار . "

اوغلان جیق دئدی : " حتمن "

هر ایکی سی قوجاق دولو نی له اودون کنارینا کی داها آلاوی سؤنوردی قاییتدیلار . خالو باشلادی " دوزَله " ** قاییرماغا و اوغلان جیق ، نی لرین باش آیاغی نی کی کسمیشدی مرتب ائتدی و  چووالینا قویدی . خالو نی لرین بیرینه دقت له باخدی :

" باخ بورا  نی  لرین اوستونه قان سیچراییب ."

اوغلان جیق ، نی لری الینده فیرلاتدی :

" ننه م دئییردی کی هروقت نیزار دا ایلدیریم شاخسا ، نی لر دولارلار قان لکه سین دن ."

" دوز دئییب دی . منده ائشیت میشم . " و بیر تیکه قیرمیزی اود گؤتوردی و اونو پوفله دی کی آلاولانسین و سونرا فاصیله – فاصیله نی ین صاف اوزونو یاندیردی و بیر ردیف ده اونو دلدی . دلینمیش نی لردن ایکی سینی یان یانا قویدو و موم لا بولاشان بیر ایپ له ، اونلاری محکم باغلادی . سونرا ایکی قیسا  و نازیک نِیی ، پیچاق ایله قدده دی و اونلاری سالدی دلینمیش نی لرین آغزینا واِهمالجا دئدی : " یاخشی دوزَله اولدی ." اللرینی اودون اوستونده قیزدیردی . باش اؤرتویونو کی هله نم ایدی باشینا باغلادی و " دوزَله " نی دوداغینا قویدو .

" دوزَله " دن حزین بیر موسیقی سسی چیخدی و بیردن بیره نیزار و دونیا آرام اولدو تا سسی هر یئره چاتسین :

" نی چالان چال

چال کوچه باجادا

منی اؤلدوردولر نیزار دا ."

خالو " دوزَله " نی تئز دوداقیندان چکدی و اوغلان جیق دان سوروشدو " بیر نفر نیزار دا ماهنی اوخویوری . ائشیدیرسن ؟ اوغلان جیق کی هویوخاراق گؤزلرینی خالو یا تیکمیشدی دئدی : " سن اؤزون ایدین کی اوخوردون !"

" من ... من فقط " دوزَله " چالدیم ." و " دوزَله" نه  چوخ دقت لی و سای سالماقلا باخیب یئنی دن دوداق لاری آراسینا قویدو .

" نی چالان چال

نه خوش چالیرسان

چال کوچه باجادا

منی اؤلدوردولر نیزار دا ."

خالو چوخ تئز " دوزَله " نی جیبینده گیزلت دی :

" دوزدی ، هن .کیمسه اوزاق دان منیم " دوزَله " م له ماهنی اوخویور . نه قدر ده غوصصه لی اوخویور ."

***

صاباحکی گون بالاجا اوغلان نی لری اوستادی نین ائوینه آپاردی و اونون اؤنونه قویدو . اوستاد اونون قیرمیزی و قیزدیرما توتان گؤزلرینه باخیب اونون نازیک و یوموشاق اللرینی الینه آلدی .

" قیزدیرمان وار اوغلوم . ال لریندن اود یاغیر ."

اوغلان جیق اِهمالجا دئدی : " دونن گئتمیشدیم نیزارا مشقت کسه م .ایلدیریم و یاغیش آلتیندا گیره دوشدوم . "

اوستاد باشینی دَبه دیب اوغلان جیقا سر مشق یازدی :

" بودا سرمشق ....نئچه گون قال ائوده تا حالین دوزه لسین . یازدیغین مشق لری نن باشینی دوموک ائله  . "

اوغلان جیق بیر هفته ائوده قالدی و تب ایچینده یاندی . کئفی کی دوزَلدی ، یاتاقیندا اوزاناراق مشق لرینی یازدی و ایشی بیته رک گئتدی اوستادی نین یانینا  و مشق لرینی اونا وئردی . اوستاد اونون خطّینی گؤره رک تعججوب دن آغزی آچیق قالدی :

" محشر ائلی ییب سن اوغلوم . بونلاری ... بو خط لری سن یازیب سان ؟ "

اوغلان جیقین اینجه قولاق لاری مرجان رنگینه دؤندو :

 " بلی اوستاد ."

اوستاد ین کی گؤزلری  حئیران لیق لا  کاغاذ اوستونده دولانیردی قاش قاباغین ساللایاراق دئدی : " آما ... بو ...او ...او سرمشق لر دئییل لر کی من وئرمیشه م . بونلاری هاردان ..."

بالاجا اوغلان دئدی : " تَبیم وارایدی . سانکی اؤز الیم ده دئییل دی ... مَشقَت اؤزو کاغاذ اوستونده زویوردی . "

اوستاد گؤزلویونو گؤزونون اوستونده یئر به یئر ائتدی و گؤزون تیکدی اوغلان جیقین یازی لارینا :

" منیم قورخوم  م م م  یوخدور ر ر ر...

اگر بو رویا پریشان بیر یوخو تک ک ک ک کئچیرسه

یا بیر قیزدیرمانین هذیانی تک  ک ک...

یا آچیق گؤزونن ن ن  ن

یا غملی ی ی بیر جانی نان ن ن "

توزا بورونموش گؤزلری نن صفحه یه باخدی :

" نئچه یول لار ر ر ر ربیزی قانا  بورودولر

یادا سال ل ل ل ل سال ل

و و و قیرقین لارین تکجه نتیجه سی  ی ی ی...

بیر تیکه چؤره ک ک ک ک ایدی .کی یوغورتسوز ایدی و بیزیم برکت سیز  ز ز ز  سوفره میزین باشیندا  ا ا ا "

 اوستاد بیردن بیره اؤزوندن چیخدی و بَتَر هیس لندی  :

" من سنه دئمیشدیم کی هئچ واخت تب لی ووجو دونلا خط یازما گینا ."

اوغلان جیق بیر نِی ین  دورولوغولا ، ناله ائتدی :

حالیم یاخشی ایدی اوستاد ، توختامیشدیم اوستاد ."

اوستاد چیغیردی :

" تب و هذیان !"

اوغلان جیق سئیره نین تیتره ک کوره یینه و آیاق لاری نین اَسَن تئله ک لرینه فیکیر لش دی و قو رخا قورخا دوداق لارینی ترپت دی :

" آللاه حققی اوستاد حالیم یاخشی ایدی . فقط آزجا حالی ... حالیم ... شاید ... "

بالاجا اوغلانین سیماسی ائله صمیمی و معصوم ایدی کی اوستاد ین اوره یی یومشاندی و گؤزلرینی یازی لارا تیکدی . اوزاق کوچه لردن بیر زمزمه اوستادین قولاغینا یئتیردی . سانکی دونیانین بوتون قوشلاری ،" دوزَله " نین موسیقی سی له اوخویوردولار :

" نی چالان چال

نه خوش چالیرسان

چال کوچه باجادا

منی اؤلدوردولر نیزار دا ."

اوستاد بو ماهنی نی ائشیده رک اوره یی سیخیلدی :

" مجبورام یئنه سنه سرمشق یازام . مشقَتین وئرمنه !" بالاجا اوغلان مشْقَت قلمی نی اوستادا وئردی . اوستاد اَیییلیب باشلادی خط یازماغا . ایشی کی قورتولدی قویدو اوغلانین اؤنونه :

" او جا سسی نن بیله مه اوخو ."

اوغلان جیق مخمل کیمی یاتیملی سسی له اوستادین ال یازماسینی اوخودو :

" منیم قورخوم  یوخدور.

اگر بو رویا پریشان بیر یوخو تک کئچیرسه "

اوستاد چیغیردی : " او سرمشق کی من یازمیشام اوخو.نه اؤز یازدیغین !"

اوغلان جیق اَسَن کیمی اولدی :

" بو ... بو سرمشق سیزین دی اوستاد !:

اوستاد غضب له ورقه نی اوغلانین الیندن آلدی و اؤز ال یازماسینی گؤرجک ، دیکسه نن کیمی اولدو و مشقت قلمی نه کی الینده تیتریردی باخاراق حیرته دالدی :

" بو مشقت ! قا نا بله شمیش !"

اوغلان جیق تب لی گؤزلری له اوتاق دا کی  کیلیمین رنگی سولموش قوشونا باخدی :

" ننه م دئیه ردی کی هرواخت نِیزاردا ایلدیریم ویرسا و دولو یاغسا ، نی لر ..."

--------------------------------------------------------------------------

* بو حکایه  علی اشرف درویشیان ین ( 1396-1320ه. ش) " درشتی " آدلی حیکا یه سی نین ترجومه سی دیر . " درشتی " بوردا  " مشْقَت " معناسیندا دیر کی نِی دن یونولموش قلمه دئییلیر و اونو داواتا باتیریب خط یازار لار .

** دوزَله  بیر موسیقی آلتی دیر .

متن فارسی :

علی اشرف درویشیان

درشتی

داستان کوتاه

پسرک تیغه ی چاقو را در ساقه ی بلند نِی نشاند و روی دسته فشار آورد. چاقو هنوز در جانِ نی بود که برقی بر تیغه لغزید و بازتابش در چشم پسرک نشست. رعد غرید. ناگهان رگباری تند بر نیزار پاشیده شد و صورت صاف برکه را پر آبله کرد. باد در نیزار می تاخت و صدای خشک نی ها به هر سو می پیچید.

از غرش رعد، غوطه خورَک ها، به سوی نیزار پریدند. کوچک ترین آن ها در آب غوطه خورد و دیگر روی برکه پیدا نشد. باران، سرد بود و جانِ برکه را سوراخ سوراخ می کرد. مه پایین می آمد و فضا از مه و رگبار، تیره و آشفته می شد.

پسرک نی ها را به تکه های کوچکتر برید. ته یکی از نی ها را روی چشم راست گذاشت و از سوراخش به آن سوی برکه نگاه کرد. در دایره ی مه آلود نی، ماشین هایی را در آن سوی نیزار دید. سه تا جیپ خاکی رنگ، آن جا ایستاده بودند و افرادی با بارانی های سیاه، پیاده می شدند. کلاه های گل و گشادِ بارانی ها، سرشان را پوشانده بود و رگبار و مه نمی گذاشت چهره شان دیده شود. پسرک با دلهره، اما به سبکی تکه ای ابر به جلو خزید و با چشمانی حیران از لابه لای توده های نی مشغول تماشا شد.

سیاه پوش ها، با صورت های هاشور خودره از رگبار، هشت نفر را از جیب ها پیاده کردند. چشم های آن ها را با نوارهای سفیدی بسته بودند و در پس رگبار، که دیوانه وار می بارید، با شتاب همه را کنار هم ردیف کردند. دست راست اولین نفر، باند پیچی شده بود و خون از زیر باند بیرون می زد. باند از همان جنس نوارِ روی چشمانش بود. سبیل های بور و نرمش با وزش باد تاب می خورد و قطره های زلال باران از دو طرفش می چکید. سیاه پوش ها با شتاب در آمد و رفت بودند و دامن بارانی های بلندشان به پاهاشان می پیچید.

پسرک خیس از باران، نی ها را در چنگ می فشرد. بی حرکت، در جا خشکش زده بود و به آن سوی برکه ماتش برده بود. گاه لرزشی سرا پایش را تکان می داد.  باران شفاف، میله میله و تکه تکه، فضا را می برید و مه در بین تکه ها می لغزید. سیاه پوش ها، تفنگ هاشان را از زیر بارانی ها در آوردند و زانو زدند. همه جا خیس بود و آب برکه بالا می آمد. یکی از آن ها، از جیب بغلش کاغذی بیرون آورد و با زبان ناآشنایی که پسرک چیزی از آن نفهمید، خواند. تند و تند و با لکنت خواند. ورقه خیسید، وا رفت و به دست مرد چسبید. مرد با زحمت کاغذ را از دست های خود کند و تکه تکه روی زمین پرت کرد؛ اما یکی از تکه ها به دامن بارانیش چسبید و همانجا ماند.

غرشی میله های بلورینِ باران را لرزاند. غوطه خورک ها در نیزار پنهان شدند. اولی، آن که دستش باندپیچی شده بود، از جای خود تکان خورد. مشت های گره کرده اش را به هم فشرد. فشار و ضربه ی گلوله ها، نفر سوم و چهارم را که نوجوان و لاغر و باریک بودند، چند وجب به هوا پرت کرد. از دور چیزی ترکید و باران شدیدتر از پیش آوار شد. غوطه خورکِ هراسانی، از کنار پای پسرک گذشت و با شتاب سر خود را در پوشال های دامنه ی نی زار فرو برد؛ اما دُم و پاهای زرد رنگش با پره های گشوده، بیرون ماند. لرزشِ پره های پای پرنده ی آبی، پسرک را بیش تر ترساند.

پس از غرش گلوله ها، همه جا خاموش شد. غوطه خورک، هراسیده، با زحمت از میان پوشال های نی بیرون آمد؛ اما از صدای انفجار گلوله هایی که در فاصله های معین، تک تک شلیک می شدند، در جای بی حرکت ماند. سر کوچک و ماهوتی رنگش، با هر شلیک تکان خورد. پشت کُرکی اش که قطره های باران بر آن می لغزید، با تلنگر های نامریی، هشت بار لرزید. با سرعت خود را در دل آب زد و فرو رفت. باران ایستاد و مه نشست. پسرک به خود آمد. کرخت و بهت زده، احساس کرد که دلش آفتاب داغی می خواهد. مثل هر روز منتظر شد تا همسایه شان خالو سیاوَخش برای بریدن نی بیاید. داشت صورت خیس خود را با پشت دست و لبه ی کتش خشک می کرد که صدای خالو را از دور شنید:

«آهای… ها… ها… هاو!»

پسرک که صدایش می لرزید، با ذهنی در هم و گنگ پاسخ داد:

«های… هاو… هاو… هاو!»

لحظه ای بعد خالو سیاوخش از لابه لای نی ها بیرون آمد. در برابر او ایستاد و سربند خیسش را باز کرد تا بچلاند.

«چه توفانی! چه روز بدی! بیخود آمدیم.»

پسرک، چشمان سنگین و بهت زده اش را از برکه گرفت:

«یکهو آمدند. با رگبار. اون جا…»

« حالا دیگر گذشته. تا این جا آمده ایم. بهتر است کارمان را شروع کنیم.»

سرفه کرد و به سوی نیزار رفت. کفش های لاستیکی اش روی گِل ها و پوشال های پوسیده، می سرید:

«قبل از هر چیز باید آتش باز کنیم. آتش.»

دور آتش نشستند و بخار از لباس هاشان بلند شد. خالو لبه ی چاقویش را بر پشت ناخن گذاشت. پسرک با دست های لرزانش، آن سوی برکه را نشان داد و ترسالو گفت:«اون جا پشت نیزار…» خالو به آن سر نگاه کرد.

«ها! چه شده اون جا؟»

«اون جا، شکاروان ها، خیلی کشتار کردن.»

خالو به چهره ی پسرک خیره شد.

«چرا رنگت شده مثل چلوار. بیا نشانم بده. چه شده بِرارِم؟»

وقتی به نقطه ای که پسرک نشان داده بود رسیدند، جویباری از باران و خون، زیر پاشان روان بود. خالو خم شد:

«شکاروان ها! صبح به این زودی؟!»

پسرک لرزید:

«صدای تیر آمد… رگبار! غوطه خورک ها خیلی ترسیدن. اونا…»

«حتمی گوزن ها را زدن. یک گله ی بزرگ!»

پسرک همچنان مات بود.

«هشت تا بودن.»

«کی ها؟»

«گوزن ها! لابد خواب دیدم.»

و چشمان تب آلود خود را مالید:

«جوری حرف می زدن که اصلا نمی فهمیدم.»

خالو روی زمین نشست و با دست گِل ها را به هم زد:

«این ها، رد پای آدمیزاد است. زیاد بودن. رد گوزن ها را پامال کردن.»

و با انگشت شهادت، چیزی به سفیدی پنبه و نرمی گچ کُشته از میان جویبار خونین برداشت:

«به سرشان گوله خالی کردن، از نزدیک!»

کمی فکر کرد و به نیزار خیره شد:

«غافلگیرشان کردن.»

پسرک گفت:«لابد»

هر دو با انبوهی نی به کنار آتش که دیگر شعله اش فرو می مرد برگشتند. خالو شروع کرد به ساختن دوزَله۱  و پسرک، سرو ته نی ها را که بریده بود،مرتب کرد و در کیسه ی خود گذاشت. خالو یکی از نی ها را با دقت نگاه کرد:

«ببین! روی نی ها شتک خون پاشیده.»

پسرک، نی ها را در دست چرخاند:

«مادر بزرگم می گفت هر وقت رعد و برق در نیزار بزنه، نی ها پر از لکه های خون می شن.»

«راست گفته. من هم شنیده م.» و تکه ای آتش سرخ برداشت. آرام فوت کرد تا گِر شد و به فاصله های معین رویِ صافِ نی ها را سوزاند و در یک ردیف سوراخ کرد. دو تا از نی های سوراخ شده را کنار هم گذاشت و با نخ آغشته به موم، محکم بست. سپس دو نِی کوتاه، و باریک تر را با چاقو شیار داد و در دهانه ی نی های سوراخ شده، فرو کرد و آرام گفت: «دوزَله ی خوبی شد.» دست ها را روی آتش گرم کرد. سربندش که هنوز نم داشت، به درو سر بست و دوزله را به لب گذاشت. دوزله ناله کرد و ناگهان برکه و نیزار و جهان آرام شد تا صدا به همه جا برسد:

«بزن نی زن بزن نی زن

بزن در کوی و در بازار

مرا کشتند در نی زار.»

خالو تند دوزله را از لب برداشت و از پسرک پرسید: «کسی در نیزار های دور دارد آواز می خواند. می شنوی؟» پسرک که با تعجب به خالو زل زده بود گفت: « خودت بودی  که خواندی خالو!»

«من… من فقط دوزله زدم.» و دوزله را با دقت و کنجکاوی وارسی کرد و دوباره بین آن ها گذاشت.

«بزن نی زن بزن نی زن

چه خوش خوش می زنی نی زن

بزن در کوی و در بازار

مرا کشتند در نی زار»

خالو فورا دوزله را در جیب پنهان کرد:

«آری، درسته. کسی ار دور همراه دوزله ی من آواز می خواند. چه قدر هم غمگین می خواند.»

***

روز بعد پسرک نی ها را به خانه ی استادش برد و برابر او گذاشت. استاد به چشمان سرخ و تب دار پسرک نگاه کرد و دست های ترد و نازک او را در دست گرفت.

«تب داری پسرکم! از دست هایت آتش می باره.»

پسرک آرام گفت:«دیروز رفته بودم نیزار، درشتی بِبُرم. میان رعد و برق و رگبار غافلگیر شدم.»

استاد سری تکان داد و برای پسرک سرمشق زد:

«این هم سرمشق… چند روزی توی خانه بمان تا حالت جا بیاد. با مشق ها خودت را سرگرم بکن.»

پسرک یک هفته در خانه ماند و در تب سوخت. حالش که جا آمد، همان طور که در رختخواب دراز کشیده بود، مشق هایش را نوشت و همین که کارش تمام شد، پیش استاد رفت و مشق ها را به او داد. استاد با دیدن خط او، از تعجب دهانش باز ماند:

«غوغا کرده ای پسرم. این ها… این خط ها را تو نوشته ای؟»

گوش های نازک پسرک به رنگ مرجان در آمد:

« بله استاد.»

استاد که شگفت زده نگاهش روی کاغذ می دوید با اخم گفت: « اما… این… آن… سرمشق هایی نیست که من داده ام. این ها را از کجا…؟»

پسرک گفت:« تب داشتم. دست خودم نبود انگار… قلم درشتی خودش روی کاغذ می سرید.»

استاد عینکش را روی بینی جابه جا کرد و چشم به نوشته ی پسرک دوخت:

«من هراسم م م م نیست ت ت ت…

اگر این ررر خواب ب ب پریشان ن شبی ی ی ی می گذردد

یا به هذیان ن ن ن تبی ی ی …

یا به چشمی بیدار ر ر ر …

یا به جانی ی  ی مغموم م م.»

و با چشمان غبار گرفته به صفحه نگاه کرد:

«بارهاهاها به خو خون مان کشیدند

یه یاد آرررر آرر

و و و تنها دستاورد کشتار کشتار کشتارررر…

نانپاره ی  ی ی بی قاتق ق ق سفره ی ی بی برکت ت ت ما ما ما بود د د.»

استاد یک هو از کوره در رفت.

«من به تو گفته بودم که هیچ وقت با تن تب دار خط ننویسی.»

پسرک به زلالی نی، ناله کرد:

«حالم خوب بود استاد، خوب شده بودم.»

استاد فریاد زد:

«تب و هذیان!»

پسرک به لرزش پشت پرنده ی آبی و به پره های لرزان پاهایش فکر کرد و با ترس لب ها را تکان داد:

«استاد به خدا حالم خیلی خوب بود. فقط کمی حالش… حالم… شاید…»

چهره ی پسرک چنان صمیمی و معصوم بود که دل استاد نرم شد و نگاهش را به نوشته ها دوخت. از کوچه های دور زمزمه ای به گوش استاد رسید. گویی همه ی پرندگان جهان، با آوای دوزله ای می خواندند:

«بزن نی زن بزن نی زن

چه خوش خوش می زنی نی زن

بزن در کوی و در بازار

مرا کشتند در نی زار.»

استاد از شنیدن آواز غصه اش گرفت:

«ناچارم دوباره برای تو سرمشق بزنم. درشتی ات را بده به من!»

پسرک قلم درشتی اش را به استاد داد. استاد در خود خمید و شروع کرد به نوشتن. کارش که تمام شد، سرمشق را جلو پسرک گذاشت:

«با صدای بلند برایم بخوان.»

پسرک با آوای مخملی اش دستخط استاد را خواند:

«من هراسم نیست.

اگر این رویا در خواب پریشان شبی می گذرد.»

استاد فریاد زد:

سرمشقی را که من زده ام بخوان نه مال خودت را!»

پسرک به خود لرزید:

«این… این سرمشق خود شماست استاد!»

استاد با خشم ورقه را از دست پسرک گرفت و با دیدن دستخط خود، یکه خود و به قلم درشتی که در دستش می لرزید خیره شد:

این قلم درشتی! با شتک خون!»

پسرک چشمان تب دارش را به پرنده ی کم رنگ گلیم کف اتاق دوخت:

«مادر بزرگم می گفت هر وقت در نیزار رعد و برق و رگبار بزنه، نی ها…»

پانویس

  1-  نوعی آلت موسیقی بادی